Do zakażenia dochodzi przez połknięcie jaj znajdujących się w zanieczyszczonej wodzie lub na niedomytych owocach i warzywach. Larwy mogą aktywnie wdzierać się przez skórę do naczyń krwionośnych, np. przez skórę stóp osób chodzących boso.
Żywi się nabłonkiem dwunastnicy i wysysaną ze ściany dwunastnicy krwią. Wywołuje niedokrwistość. Niekiedy przy długotrwałym i znacznym zarażeniu może powodować śmierć. Występuje w strefie subtropikalnej, bardzo rzadko w południowej Europie.
Tęgoryjec dwunastnicymorfologia
Samiec ok.1cm, samica do 2 cm długości. Jaja z kale. Po ok.l dobie wylęga się larwa I stadium., po 5 dniach larwa III stadium – przez skórę stóp, drogą krwi przez serce i płuca, gardło – do jelita cienkiego.
Ancylostoma duodenale (syn. Dochmius duodenalis), Tęgoryjec dwunastnicy bardzo duże znaczenie w medycynie posiadają dalsze gatunki nicieni: Ancylostoma duodenale ( syn. Dochmiusduodenalis) tęgoryjec dwunastnicy i Necator americanus (syn. Ancylostoma americanum ) pasożytujące u człowieka w jelicie cienkim ( jejunum, czasem duodenum) a także u goryla, rzadziej u świni i niektórych mięsożernych. Necator jest zdaniem Brumpta pochodzenia pierwotnie azjatyckiego i afrykańskiego i dopiero z czasem został on zawleczony do Ameryki. W niektórych okolicach oba gatunki występują obok siebie, Ancylostoma dochodzi do kilkunastu milimetrów długości, Necator jest cokolwiek krótszy. Oba rodzaje posiadają tylną część ciała, gdzie mieszczą się narządy płciowe, zgrabiałą. Barwa zwierząt ,żywych jest różowawa, jama ustna posiada silne uzbrojenie w postaci dwóch par chitynowych ząbków umieszczonych od strony brzusznej i skierowanych ku tyłowi, jednej pary zazębionych płytek chitynowych i dwóch ostrych wyrostków od strony grzbietowej. U Necator a otwór ustny zamiast ząbków okolony jest dwoma wystającymi wargami o ostrych, tnących brzegach. Do jamy ustnej otwierają się dwa gruczoły głowowe. Otwór płciowy samicy leży u Ancylostoma więcej ku tyłowi, podczas gdy u rodzaju drugiego mieści się w przednim odcinku, mniej więcej w odległości l/3 całej długości ciała. U samców narządy płciowe i przewód pokarmowy uchodzą wspólnie, przy czym tylna część zwierzęcia jest dzwonkowato rozszerzona, co umożliwia łatwe odróżnienie płci pasożyta. Pasożyty żyjąc w jelicie człowieka odżywiają się częściami tkanek, które wyszarpują chitypowymi blaszkami i ząbkami, wyjątkowo tylko wprowadzając krew żywiciela do swego przewodu pokarmowego. Samica składa w jelicie duże ilości jaj (do 10.000 na dzień) owalnych (60 μ długości, 40 μ szerokości), które opuszczając z kałem żywiciela jego organizm znajdują się dopiero w pierwszych stadiach rozwoju embrionalnego, najczęściej zapłodniona komórka jajowa podzieliła się raz, dwa, rzadziej trzy razy tak, że w obrębie osłonki jaja spotykamy dwie, cztery, lub osiem komórek potomnych, czyli blastomerów. Dalszy rozwój jaj możliwy jest tylko wtedy o ile znajdą odpowiednie warunki, a więc przede wszystkim wilgoć, tlen, którego brak hamował prawdopodobnie bieg rozwoju zarodkowego w ustroju żywiciela i odpowiednią temperaturę. Zarówno poniżej 14°C, jak i powyżej 37°C rozwój zostaje wstrzymany. Szkodliwe okazuje się silne oświetlenie jaj.
Tęgoryjec dwunastnicy jaja
Wpływ temperatury na rozwój jaj tłumaczy nam dlaczego oba gatunki występują zazwyczaj w okolicach tropikalnych i subtropikalnych, względnie w klimacie umiarkowanym w specjalnych warunkach np. w kopalniach. Larwa wylęga się z jaja już w ciągu 24 godzin. Mierzy ona około l/4 mm długości, jest typu rthabditis i żyje w odchodach. Larwa przechodzi dwie wylinki i przekształca się na larwę typu filari i mierzącą około l/2 mm. Skórka z ostatniej tj. z drugiej wylinki nie zostaje odrzucona. Larwa staje się bardzo aktywna, nie pobiera już pokarmu i może w tym stanie żyć około dwóch miesięcy. Larwy typu filari i są zdolne do zakażenia człowieka przy czym, jak wykazały badania Loossa wnikają one czynnie przez skórę, zazwyczaj w okolicy włosów. W chwili wnikania do skóry larwy odrzucają skórkę wylinki, dostają się do naczyń krwionośnych i dochodzą do serca i płuc. W płucach opuszczają system naczyniowy wywędrowują do pęcherzyków płucnych, do oskrzeli, tchawicy, gardzieli i wreszcie przez przełyk, żołądek do dwunastnicy. W dwunastnicy przechodzą trzecią wylinkę. Odżywiając się intensywnie krwią żywiciela przechodzą czwartą wylinkę, po której w osiem dni osiągają dojrzałość płciową. Ancylostomy żyć mogą w organizmie człowieka nawet przez pięć lat i działanie ich na ustrój zależy nie tylko od samej liczby pasożytów, ale także i od właściwości dziedzicznych żywiciela. Niektórzy sądzą np. że murzyni są daleko odporniejsi niż rasy białe, że wreszcie wpływ konstytucji, czyli cech odziedziczonych a także i wpływy działające na ustrój, niedożywienie, przebicie innych chorób, wyczerpanie mogą przy infekcji i wywołanych przez nią objawach chorobowych odegrać wybitną rolę. Mała ilość pasożytów (l-25) nie powoduje najczęściej zmian chorobowych, gdy jednak liczba ich wzrośnie (w niektórych przypadkach do 3.000), występuje choroba znana pod nazwą ankylostomiazy, charakteryzującej się anemią, wyniszczeniem ogólnym organizmu, zaburzeniami w czynności przewodu pokarmowego, przygnębieniem, opóźnieniem u dzieci rozwoju fizycznego i umysłowego itd. Objawy podobne są często do awitaminozy beri-beri, śpiączki tropikalnej tak, że dopiero mikroskopowe badanie odchodów i odnalezienie w nich jaj pasożyta zezwala na postawienie diagnozy. Chorobotwórczego działania tych pasożytów nie można bez wątpienia sprowadzać tylko do utraty ze strony żywiciela krwi, która przy uszkodzeniach ścian jelita wycieka z przerwanych naczyń krwionośnych. Zdaniem wszystkich prawie autorów wchodzi tu w grę wydzielanie przez pasożyty toksyn zatruwających organizm, do czego dołącza się czasem przedostanie się bakterii drogami utorowanymi przez pasożyty. Zazwyczaj już samo wnikanie larw przez skórę powoduje charakterystyczne zmiany skórne w postaci wysypki i piekących bąbli. Często też przedostawaniu się larw z naczyń krwionośnych w obręb pęcherzyków płucnych towarzyszy podrażnienie narządu oddechowego.
Tęgoryjec dwunastnicylarwy
Warunkiem koniecznym do rozwoju larw, które żyją w ziemi jest wilgoć i odpowiednia ciepłota, dlatego też pasożyt ten pojawia się najczęściej w krajach tropikalnych i u osób pracujących w kopalniach, tunelach, cegielniach. Kontakt człowieka z ziemią, w której znajdują się larwy pasożytów umożliwia zakażenie. W kopalniach larwy znajdują idealne warunki do dalszego rozwoju i dlatego w niektórych okolicach ilość zakażonych górników dosięga 80%. Od czasu wprowadzenia w życie odpowiednich zarządzeń, jak obowiązkowego badania lekarskiego, ewentualnej kuracji, sterylizowania zbiorników wody, w której mogą znajdować się larwy, budowania ustępów ilość przypadków ankylostomiazy zmniejszyła się bardzo znacznie w niektórych krajach. Na zakończenie opisu tych pasożytów należy jeszcze wspomnieć o opisanych przypadkach infekcji płodu, wskutek przewędrowania larw przez łożysko, co potwierdzone zostało w doświadczeniach przeprowadzonych na śwince morskiej i psie.
Necator americanas wywołuje zakażenia podobne do poprzedniego gatunku z tą tylko różnicą, że zazwyczaj przebieg schorzenia jest ostrzejszy a anemia występuje w silniejszej postaci. Zarówno Necator jak i Ancylostoma pociąga za sobą w krajach tropikalnych bardzo wiele śmiertelnych ofiar. Trzecim gatunkiem bardzo podobnym do Ancylostoma duodenale jest cokolwiek mniejszy od niej gatunek rozpowszechniony w okolicach tropikalnych Ancylostoma brsiliense. Larwy zakażające człowieka drążąc skórę tworzą piekące, zaczerwienione przewody najczęściej na nogach i rękach. Występujący przy tym bardzo silny świąd powoduje wtórne zakażenia przewodów przez drapanie, wywołuje bezsenność i brak apetytu. Wędrówki larw mogą trwać nawet wiele tygodni. Schorzenie to nosi nazwę „creeping eruption” i występuje w południowych Stanach Ameryki Północnej.
Do nicieni należy też osobna rodzina filarioidea łącząca liczne gatunki pasożytnicze spotykane często w krajach tropikalnych. Jako postacie dojrzałe gatunki te są pasożytami naczyń limfetycznych i tkanki łącznej i cechują się tym, że posiadają kształt nitkowaty i są żyworodne. Larwy tzw. mikrofilarie, aby dojrzeć wymagają pobytu w drugim żywicielu pośrednim, w którym jednak nie rozradzają się, lecz tylko przekształcają się na formy zakaźne dla żywiciela ostatecznego.
Tęgoryjec dwunastnicy cykl rozwojowy
