Tasiemiec uzbrojony – Taenia solium

Tasiemiec uzbrojony ma główkę uzbrojona wieńcem haczyków – stąd jego nazwa -i składa się z około 1000 członów. Długość robaka nie przekracza 3 metrów. Żywicielem pośrednim tego tasiemca jest świnia domowa lub dzik. W mięśniach tych zwierząt żyją jego larwy (wągry). U człowieka dochodzi do zakażenia poprzez spożycie nie dogotowanego lub surowego mięsa tych zwierząt. Spożyte z mięsem wągry wynicowują w dwunastnicy swoją główkę i przyczepiają się do błony śluzowej jelita. Proces dojrzewania tasiemca wynosi około 2—3 miesięcy. W tym czasie uzyskuje on zdolność odkładania członów.
Objawy zakażenia są nieznaczne. Może wystąpić biegunka lub zaparcie, uczucie głodu. W rzadkich przypadkach może dojść do umiejscowienia się wągrów w mózgu, mięśniach oczu, co jest często groźne w skutkach.

Taenia solium, Tasiemiec samotny (soliter). Gatunek ten jako postać dojrzała żyje w jelicie cienkim człowieka i dosięga nawet do 6 m długości. Zazwyczaj ciało jego mierzy 2 – 3 m i wygląda jak długa, wąska wstążka, która jednym końcem przytwierdza się do wewnętrznej ściany jelita. Całe ciało podzielić możemy na trzy odcinki: pierwszy nazywamy główką, drugi położony bezpośrednio poza główką, szyjką, która przechodzi w część trzecią, najdłuższą, złożoną złożoną z poszczególnych odcinków, zwanych członami w liczbie około 800. Główka ( sco1ex ) średnicy 1 mm ma kształt gruszkowaty, w dolnej swej części czworokątny. Pośrodku główki widzimy wyniosłość ( Rostellum) otoczoną podwójnym wieńcem drobnych haczyków chitynowych (26-28), które przy ruchach Rostellum w przód i w tył zmieniają swe położenie. Przy Rostellum wciągniętym haczyki zwrócone są do przodu, przy wysuniętym zaś końce ich skręcają się ku stronie tylnej. Całe to urządzanie czepne przytwierdza tasiemca do ściany jelita. Daleko więcej skuteczny jest jednak inny j rodzaj narządów przyczepnych, a mianowicie cztery przyssawki, położone po każdej stronie czworobocznej główki. Wąski odcinek tuż za głową bez zaznaczonego podziału na człony tworzy, jak mówiliśmy szyjkę, w której intensywnie przebiegające podziały komórkowe i wzrost wytwarzają coraz to nowe człony ( p r o g 1 o t t i s ), z których zbudowaną jest najdłuższa część ciała tasiemca. W miarę odsiężenia nowych członów, starsze zostają tym samym przesunięte do tyłu tak, że biorąc pod uwagę całego tasiemca człony najmłodsze odnajdziemy przy szyjce, najstarsze zaś przy samym końcu. Ze wzrostem członów zmienia się także ich kształt, z wąskich, niezupełnie oddzielonych pasków przechodzą człony w odległości 1 m od główki w postaci kwadratów, a potem wydłużają się, przy czym długość ich może dwukrotnie przenosić szerokość. Tasiemice żyjąc w środowisku, gdzie nagromadzona jest obfita ilość łatwo przyswajalnych substancji pokarmowych żywiciela, pobiera pokarm powierzchnią całego ciała osłonionego kutikulą, możliwym jest też, że drobne wypustki głębiej leżących komórek odgrywają przy tym dużą rolę. Przewodu pokarmowego i jakichkolwiek oddzielnych narządów do pobierania i trawienia pokarmu i wydalania strawionych substancji brak. Mięśnie przebiegają w postaci włókien podłużnych i okrężnych, a wolne przestrzenie pomiędzy narządami wypełnia jak i u przywr tkanka parenchymatyczna, w której niektóre z komórek zawierają ziarenka wapienne. Narządów oddechowych i narządów krążenia brak. System nerwowy składa się ze zwojów w obrębie główki i dwóch głównych pni nerwowych biegnących poprzez wszystkie człony. Przewody wydalnicze ciągną się wzdłuż brzegów członów połączone w każdym z nich z przewodem poprzecznym w tylnej części członu. Od przewodów głównych odgałęziają się drobniejsze kanaliki, przechodzące w końcu w specjalne komórki z biczykami, jak u przywry. Na ostatnim członie główne przewody wydalnicze otwierają się do pęcherzykowatego zbiornika, komunikującego ze światem zewnętrznym. Narządy płciowe heramfrodyczne są bardzo skomplikowanie zbudowane i ilość ich odpowiada w zasadzie ilości członów zwierzęcia. W każdym więc członie odnajdziemy narządy samcze i samicze, przy czym rozwój narządów samczych wyprzedza rozwój narządów samiczych. To wcześnie wykształcenie narządów płciowych samczych – u obojnaków, nazywamy w zoologii protandrią. Jądra są bardzo liczne a przewody ich łączą się w jeden przewód odprowadzający ( vas deferens ) uchodzący na końcu wysuwalnego cirrus do zagłębienia płciowego, mieszczącego się z boku każdego członu, raz po jednej raz po drugiej stronie. Narządy samcze składają się z parzystego jajnika, jajowodu, do którgo otwiera się przewód gruczołu żółtkowego gruczoł skorupowy, macicy i pochwy uchodzącej do zagłębienia płciowego. Pochwa posiada specjalny zbiornik na spermę ( Receptaculum seminis), skąd prowadzi kanalik do jajowodu.

Zapłodnienie u tasiemca przebiega w ten sposób, że kopulują ze sobą człony młodsze fungujące jako samcze z członami starszymi, w których są wykształcone narządy żeńskie, lub też kopulacja odbywa się w obrębie jednego i tego samego członu. Plemniki wprowadzone przez cirrue do pochwy, przechowywane są w Receptaculum seminis aż do czasu dojrzałości jaj. Zapłodnione jaja zbierają się w macicy, wyglądającej początkowo jak prosty, ślepo się kończący kanalik, który w członach u starszych rozszerzą się i daje 7-10 odgałęzień bocznych, wypełnionych jajami. W miarę rozrastania się narządów płciowych żeńskich, jądra i inne części aparatu męskiego zanikają tak, że w członach dojrzałych widzimy tylko pochwę, vas deferens, i przede wszystkim macicę pełną jaj. Jaja okryte chitynową skorupką utworzoną z wydzieliny gruczołu skorupowego odbywają tylko pierwszy okres rozwoju w obrębie macicy i w organizmie dotychczasowego żywiciela tj. człowieka. Stadia dalsze rozwijają się w żywicielu pośrednim, świni. Najstarsze człony odrywają się grupami po 5-6 i z kałem wydalane są z ustroju. 0 ile embriony otoczone wciąż jeszcze osłonką chitynową dostaną się do przewodu pokarmowego świni, to wtedy działanie soku żołądkowego uwalnia maleńkie, kuliste larwy, opatrzone trzema parami haczyków, tzw. onkosfery, które poprzez ściany jelita przechodzą do naczyń krwionośnych i limfatycznych. Ponieważ onkosfera może zmieniać kształt i średnica jej nie przenosi 20 µ, wędrują one z łatwością systemem naczyń włosowatych i osiedlają się wreszcie w tkance łącznej mięśni prążkowanych. Najczęściej spotyka się je w mięśniach języka i szyi. Tutaj zamieniają się na pęcherzyki wypełnione płynem, które wzrastają szybko wytwarzając z jednej strony pęcherza wypuklenie na ścianie wewnętrznej, dające początek główce przyszłego tasiemca, z wieńcem haczyków i smoczkami. Po pewnym czasie cały ten twór zawarty w obrębie pęcherza wypukła się w ten sposób, że haczyki i smoczki znajdują się po zewnętrznej stronie. Stadium larwalne tasiemca nazywamy wągrem. Wągra Taenia solium nazwano Cysticercus cellulosae. Wągier dojrzewa w 3-4 miesiące w ustroju świni i dochodzi do wielkości ziarna fasoli (15 mm długości, 8 mm szerokości). Reakcja ze strony żywiciela takiego wągra, który żyć może i przez dłuższy czas w mięśniach ogranicza się do otoczenia larwy tasiemca tkanką łączną. Człowiek spożywając surową lub niedogotowaną wieprzowinę, zakażoną wągrami wprowadza je do swego przewodu pokarmowego, gdzie wskutek działania soków żołądka pęcherz zostaje odrzucony od główki tasiemca, która osiedla się w jelicie cienkim i wytwarza dojrzałego tasiemca w ciągu dwóch do trzech miesięcy.

Tasiemce żyjąc w przewodzie pokarmowym oblane są dokoła sokami trawiennymi gospodarza, pomimo to jednak nie ulegają strawieniu, indywidua martwe tej ochronnej zdolności już nie posiadają.

Taenia solium u ludzi zdrowych nie wywołuje poważniejszych zaburzeń. Wystąpić one mogą natomiast u dzieci i osób osłabionych, lub więcej wrażliwych. Samo uszkodzenie ściany jelita spowodowane przyczepem pasożyta, nie pociąga za sobą żadnych widocznych objawów, poważniejszym natomiast jest zacieranie żywicielowi substancji pokarmowych przez tasiemca, którego szybki wzrost jest wskaźnikiem energicznej przemiany materii i zużywania znacznych ilości pokarmów gospodarza. Prócz tego tasiemiec w temperaturze ciała ludzkiego wykonuje szybkie ruchy, zmienia miejsce przyczepu, co powodować może gwałtowne bóle, umiejscowione czasem w wyrostku robaczkowym wskutek przedostania się tam części ciała tasiemca lub tarcia o zastawkę okrężnicy (valvula ileo-coecalis). Zdarzają się też wymioty, przy których wyrzuconą być może część pasożyta, zaburzenia w wydzielaniu soków trawiących, bóle wątroby, żółtaczka itd. Wszystkie zaburzenia ze strony systemu nerwowego jak ataki podobne do ataków epileptycznych, histeria, a także niedomoga akcji serca itp. które nie ustępują natychmiast po usunięciu pasożyta, znajdują, swe wytłumaczenie w działaniu toksyn tasiemca na pewne komórki ośrodków nerwowych trwającym jeszcze czas pewien już po usunięciu pasożyta z jelita.Zresztą obecność toksyn wykazano także doświadczalnie obserwując u psa zaburzenia nerwowe, wywołane działaniem wyciągów z ciała tasiemców.

Od czasu gdy wprowadzono w rzeźniach kontrolę mięsa wieprzowego, zmniejszyła się bardzo znacznie liczba zakażeń tym gatunkiem. Prócz tego medycyna zna liczne preparaty niszczące tasiemce w jelicie, lub powodujące odczepienie i wyrzucenie pasożytów wraz z kałem. Wtedy jednak tylko można mieć zupełną pewność definitywnego usunięcia tasiemca, kiedy odnajdzie się w odchodach główkę, lub kiedy po paru miesiącach od chwili leczenia nie pojawiają się w kale człony. W razie bowiem pozostania główki tasiemiec regeneruje szybko i cały zabieg należy jeszcze raz powtórzyć. Taenia solium żyć może wiele lat w ustroju człowieka. Organizm nieleczony pozbyć się może pasożyta przy schorzeniach przebiegających z wysoką gorączką. Powyżej bowiem temperatury normalnej ciała ludzkiego tasiemiec może samorzutnie opuścić przewód pokarmowy.

0 ile człowiek jest jedynym żywicielem ostatecznym dla Taenia solium, to wągier tego gatunku żyć może nie tylko w świni, ale także i u psa, szczura, a nawet człowieka. W ustroju człowieka onkosfery osiedlić się mogą w każdym z narządów najczęściej jednak w tkance nerwowej i wytwarzać później wągry, które są daleko groźniejsze, niż obecność dojrzałego pasożyta w jelicie. Człowiek zarazić się może larwami tasiemca w dwojaki sposób, albo wprowadzając wprost do swego przewodu pokarmowego jaja tasiemca, które z kału człowieka dostały się przypadkowo do wody używanej do picia, lub znajdują się w jarzynach, gdzie dostać się mogły spłukane deszczem, albo też przez samozakażenie, gdy człony dojrzałe dostaną się do żołądka, gdzie enzymy trawiące rozpuszczą otoczkę i uwolnią onkosfery, które przez ściany żołądka lub jelita przejdą do naczyń krwionośnych. Często obserwuje się przypadki rozwoju wągra w różnych częściach mózgu, oka i w mięśniach, Wągier, który działa na tkanki żywiciela wywierając ucisk mechaniczny, atrofię pewnych części, wywołuje reakcję organizmu wytwarzającego wokół wągra błonę z tkanki łącznej . Długość trwania życia wągra u człowieka waha się bardzo znacznie, znamy liczne przykłady, w których wągry giną stosunkowo szybko i ulegają całkowitej resorbcji, podczas gdy w innych przypadkach Cysticerkus po dłuższym czasie ulega zwapnieniu. Przy umiejscowieniu bąblowców w skórze lub w mięśniach prognoza jest pomyślna, w razie jednak zaatakowania mózgu choroba kończy się zejściem śmiertelnym. Nie znamy dotychczas żadnych środków niszczących rozwijające się wągry, skutecznymi okazują się niekiedy zabiegi chirurgiczne.

Cykl rozwojowy Taenia solium: