Rodzaj Leishmania
W jelicie owadów żyją często świdrowce posiadające kształt wydłużony. Wewnątrz zarodzi widzimy jądro przy końcu przednim znajduje się blefaroplast. Witka bierze początek z blefaroplastu wychodząc na przodzie ciała z zarodzi na zewnątrz. Ruch witki wprawia w ruch zwierzę, które wówczas płynie od przodu obracając się dokoła swej długiej osi. Wiciowce tej budowy noszą miano formy leptomonas.
Formy tego typa żyją w małych muszkach z rodzaju Phlebotomus, odżywiających się krwią człowieka i zwierząt podobnie jak komary i inne owady. Pasożyty tyją w jelicie tych owadów i rozmnażają się przez podział wzdłuż swojego ciała. Pasożyty nie pozostają jednak dłuższy czas w jelicie, lecz po pewnym czasie wędrują ku przodowi przewodu pokarmowego do gardzieli i jamy ustnej. Jeżeli zakażona muszka ukłuje człowieka, może wszczepić do jego krwi pasożyty, najczęściej jednak dostają się one w inny sposób a mianowicie przez zabicie przez człowieka i zgniecenie kującego owadu. W ten sposób pasożyty dostają się do krwiobiegu nowego żywiciela i osiedlają się w komórkach śledziony, wątroby a także w monocytach i in, W tych nowych warunkach pasożyt zatraca swą postać pierwotną i zamienia się w małe okrągłe ciałka pozbawione witki i posiadające tylko jądro i blefaraplast. Jest to znana nam forma leishmanii. Osiedliwszy się w komórkach pasożyty dzielą się przez podział i w końcu wypełniają je całkowicie.
Spotykamy się,więc z pasożytem, który posiada dwóch żywicieli: człowieka i muchę i w każdym z nich żyje w innych narządach i wygląda odmiennie. U owadów bytuje forma leptomonas i jest pasożytem pozakomórkowym osiedlającym się w świetle przewodu pokarmowego, podczas gdy u człowieka występująca postać leishmanii jest pasożytem wewnątrzkomórkowym. Ponieważ pasożyty mogą się rozwijać nie tylko u człowieka, ale także w niektórych zwierzętach ssących, możemy ogólnie formę leptornonas, uważać za pasożyta zwierząt bezkręgowych, podczas gdy formę leishmanii za pasożyta kręgowców.
W różnych okolicach Azji, a więc w Indiach, Chinach, Azji Mniejszej, w północnych częściach Afryki i na południu Europy w Grecji, Włoszech, Hiszpanii i Portugalii występuje u człowieka choroba zwana Kala Azar. Jest ona powodowana przez wiciowca nazwanego na cześć dwóch badaczy Leishmana i Donovana, którzy położyli wielkie zasługi w zbadaniu tego pasożyta Leishmania donovani (syn. L. infantum). Schorzenie Kala Azar cechuje się nieregularnie występującą gorączką, której nie obniża chinina, niedokrwistością i wyniszczeniem ustroju. Równocześnie powiększa się bardzo znacznie śledziona i wątroba. Choroba ta nieleczona prawie zawsze powoduje zejście śmiertelne, podczas gdy podanie odpowiednich środków okazuje się w większości wypadków skuteczne, Czasami pasożyty atakują wewnętrzną ścianę jelita, tworzą się owrzodzenia i pojawia się biegunka. W razie osiedlenia się pasożyta w skórze, tworzą się powierzchowne guzki i w tych razach mogą narządy wewnętrzne być zupełnie wolne od pasożytów. Zakażenie człowieka dochodzi do skutku praez przedostanie się pasożytów do krwi człowieka, najczęściej przez zgniecenie kującej muszki. W basenie Śródziemnomorskim głównym rozsadnikiem zakażenia są psy u których leishmanie rozwijają się w skórze, wszczepione podobnie jak u człowieka za pośrednictwem muszek z rodzaju Phlebotomus. Dzięki tema więc muszki nie stykając się nawet z chorymi ludźmi mogą czerpać pasożyty z psów i przenosić je na zdrowych ludzi. Po wielu próbach udało się uczonym hodować na specjalnych pożywkach leishmanie poza organizmem człowieka. W pożywkach tych, sporządzonych z odwłóknionej krwi końskie maleńkie, pozbawione witki leishmanie przekształcają się w postać leptomonas czyli w formę żyjącą w przewodzie pokarmowym muchy. Przeszczepiając pasożyty na coraz to nowe pożywki można bez trudu hodować pasożyty poza ustrojem w probówkach i w tych warunkach rozmnażają się szybko przez podział wzdłuż osi ciała, podobnie jak w przewodzie pokarmowym owadów. Pasożyty w ustroju człowieka znajdują się w makrofagach, monocytach i w komórkach układu siateczkowo-śródbłonkowego śledziony, wątroby, szpiku kostnego, śluzówki jelita, gruczołach limfatycznych i innych.
Oprócz gatunku leishmania donovani opisanego powyżej, pasożytują u człowieka jeszcze inne leishmanie (L. tropica i brasilieisis) przenoszone tak samo przez muszki z rodzaju Phlebotomus i powodujące owrzodzenia skórne na odsłoniętych częściach ciała, a więc najczęściej na twarzy, lub na rękach i nogach. Czasami owrzodzenia rozwijające się przez dziesiątki lat przenoszą się do wnętrza jamy nosowej i ustnej. Choroba jest długotrwała a od chwili zakażenia do pojawienia się zmian chorobowych może upłynąć rok i więcej. Czas więc inkubacji czyli wylęgania jest w leishmaniozach, czyli chorobach powodowanych przez leishmanie stosunkowo bardzo długi.
Teoretycznie Kala Azar jest o tyle schorzeniem bardzo ciekawym, że pasożyty rozwijają się w obrębie fagocytów. Tylko nielicznym procencie (10%) rozwija się u zakażonych osobników odporność, która jednak nie wiadomo, czy pochodzi ze zdolności makrofagów do trawienia pasożytów czy też z zahamowania rozrodu pasożytów. Drugi natomiast gatunek tj. Leishmania tropica wywołuje odporność a schorzenie leczy się samorzutnie po pewnym czasie.
Leishmania Cykl rozwojowy
