Kaszak to naskórkowa (zastoinowa lub łojowa) torbiel powstająca w obrębie mieszków włosowych i gruczołów łojowych. Często tworzy się na skórze głowy, karku oraz tułowia, a także na mosznie u mężczyzn oraz wargach sromowych większych u kobiet. Ma postać guza lub też guzka o cielistym, lekko żółtym zabarwieniu. Zmiana wypełniona jest łojem, zrogowaciałym naskórkiem oraz elementami znajdujących się w okolicy mieszków włosowych. Osiąga średnicę od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Kaszak rozwija się bardzo powoli, często nawet przez kilka miesięcy. Charakteryzować się może różną spoistością – od miękkiej do umiarkowanie twardej, posiada gładką powierzchnię oraz może być przesuwany względem podłoża. Na jego powierzchni często zauważyć można ciemny punkt, który świadczy o zaczopowaniu przewodu mieszka włosowego. Kaszaki ulegać mogą nadważeniom bakteryjnym, na skutek czego dochodzić może do powstawania zmian zapalnych w otaczających tkankach.
Objawy kaszaka
Podstawowym objawem kaszaka jest powstający na powierzchni skóry guzek. Czasami w centralnej części mieszka widoczny jest otwór, w którym znajduje się reszta mieszka włosowego. Wówczas powstawać może zaskórnik. Zmiana początkowo nie powoduje dolegliwości bólowych, jednak w wyniku jej nadkażenia pojawić się może ból oraz dyskomfort.
Przyczyny powstawania kaszaków
Do powstawania kaszaków dochodzi, gdy komórki płaskonabłonkowe skóry nie ulegają złuszczeniu, natomiast wnikają w głąb skóry zmieniając swoją strukturę. Następstwem zablokowanych mieszków włosowych jest stopniowe gromadzenie się zrogowaciałych komórek naskórka oraz wydzielanego przez gruczoły łojowe sebum. Początkowo zmiana jest niewielka, jednak w miarę gromadzenia się komórek oraz łoju dochodzi do jej powiększania się. Zmiany powstają najczęściej w okolicach skóry gdzie mieszki włosowe są mniejsze, a gruczoły łojowe większe, czyli między innymi na skórze twarzy, szyi, na górnej części pleców oraz w okolicach pachwin.
Powstawaniu kaszaków sprzyjają między innymi:
- Zaburzenia pracy gruczołów łojowych – znajdujące się nad mieszkami włosowymi gruczoły łojowe wytwarzają oleistą substancję pokrywającą powierzchnię skóry oraz włosów określaną jako sebum. Gruczoły łojowe mogą być zatykane w wyniku stanów zapalnych, na przykład przez trądzik. Natomiast pęknięcie gruczołu łojowego sprzyja zamknięciu mieszka włosowego.
- Uszkodzenia mieszków włosowych – na skutek urazów skóry, ran chirurgicznych lub też otarć dochodzić może do zamknięcia mieszków włosowych.
- Wady rozwojowe – do rozwoju torbieli naskórkowych dochodzić może nawet w życiu płodowym poprzez zamknięcie macierzystych komórek włosów, paznokci lub też skóry w komórkach innych tkanek.
- Czynniki genetyczne – w przypadku osób dotkniętych syndromem Gardnera czy też osób z zespołem znamion podstawowych komórek istnieje większe ryzyko rozwoju torbieli łojowych.
Diagnostyka
Ze względu na widoczne objawy zdiagnozowanie zmiany nie jest trudne. Można mieć jedynie wątpliwości co do jej charakteru. Przy dużych zmianach z objawami zakażenia warto jak najszybciej udać się do lekarza.
Leczenie kaszaka
Treść znajdująca się w torbieli wydostaje się z niej samoistnie na skutek pęknięcia lub też w wyniku wyciśnięcia zmiany. Usuwana z kaszaka treść może charakteryzować się nieprzyjemną wonią, białą barwą oraz konsystencją zbliżoną do kaszy manny (ma to związek z nazwą zmiany). Małe kaszaki mogą być usuwane samodzielnie, jednak w przypadku zmian dużych zalecane jest już udanie się do lekarza i przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego usunięcia kaszaka, który wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym.
Aby nie dopuścić do zakażenia bakteryjnego kaszaki można smarować mydłem z dodatkiem siarki. Posiada ono właściwości przeciwzapalne oraz antybakteryjne. Wpływa także pozytywnie na właściwości regeneracyjne skóry. Zamiast mydła można także stosować preparaty ze skrzypu polnego, lawendy lub maść cynkową.
W przypadku kaszaków mnogich, przy infekcjach bakteryjnych oraz zmianach zlokalizowanych w okolicach twarzy poza nacięciem i drenażem kaszaków konieczna może być doustna antybiotykoterapia. Przy usuwaniu kaszaków z miejsc wrażliwych zalecane jest czasami wypalanie ich za pomocą lasera.
Profilaktyka
Zapobieganie powstawaniu tego typu zmian możliwe jest wyłączne poprzez zachowywaniu podstawowych zasad higieny. Warto wykonywać regularne peeling, szczególnie twarzy, co zmniejszy prawdopodobieństwo zaczopowania przewodów gruczołów łojowych. Niestety istnieją typy skóry, które pomimo zachowania odpowiedniej higieny są narażone na czopowanie gruczołów łojowych, a w konsekwencji na tworzenie się kaszaków.
Powikłania
Kaszaki nie stanowią zazwyczaj zagrożenia dla zdrowia czy życia pacjenta. Mogą jednak być przyczyną licznych nieprzyjemnych dolegliwości, szczególnie wtedy gdy dochodzi do nadkażenia bakteryjnego. Sytuacja taka pojawić się może w wyniku przebiegu przewlekłych chorób metabolicznych, które utrudniają prawidłowy przepływ krwi, np. przy cukrzycy, niedożywieniu czy też na skutek przewlekłej niewydolności nerek.
Na mnogie kaszaki oraz kaszaki nadkażone bakteryjne znajdujące się w okolicach nosa, ust oraz skroni należy zwrócić szczególną uwagę. Wówczas infekcja bakteryjna w łatwy sposób może przedostawać się do wnętrza spojówek oraz do nosogardła. Możliwe jest także przeniesienie stanu zapalnego do centralnego układu nerwowego. W przypadku zakażenia zmiany konieczny jest niezwłoczny kontakt z lekarzem, w celu jej usunięcia. Objawami zakażonego kaszaka są przede wszystkim: zaczerwienienie, bolesność odczuwana podczas dotykania zmiany, wzrost temperatury wokół kaszaka oraz wydobywanie się z niego szaro-białej lub żółtawej wydzieliny.
Samodzielne usuwanie kaszaków przeprowadzać można jedynie przy niewielkich rozmiarach zmian. Należy wówczas pamiętać o wszelkich zasadach higieny. Nieudolnie usunięta zmiana może po sobie pozostawić bardzo brzydkie blizny, a ponadto dojść można do nawrotu zmiany.
